Zout, vriend of vijand.....

Bij verhoogde bloeddruk

Er is al jaren verwarring discussies aangaan de zout inname, en de “juiste ”vorm van zout.
Al enkele tientallen jaren wordt geadviseerd minder zout te gebruiken, omdat daardoor de bloeddruk zou dalen. Maar niet elke onderzoeker is het daar mee eens.

De laatste jaren omschrijven onderzoekers echter steeds vaker de zogenoemde J-curve als het gaat om de relatie tussen zoutinname en het risico op hart- en vaatziekten. Dit betekent dat alleen mensen met een hele lage of een hele hoge hoeveelheid natrium in hun bloed hier meer risico op zouden lopen.

Keukenzout belangrijkste bron van natrium
Met zout bedoelen we meestal keukenzout. De scheikundige naam voor keukenzout is natriumchloride (NaCl). 1 gram keukenzout bestaat uit 0,4 gram natrium en 0,6 gram chloride.

Omdat de hoeveelheid natrium minder lijkt dan de hoeveelheid zout, werd vóór 2016 vaak alleen “Na” vermeld op het etiket. Dit mag niet meer.

z1

ZOUT: Vriend of Vijand?

Zoals eerder genoemd, is de grootste en belangrijkste bron van natrium in voeding keukenzout.
Het goede nieuws: 20% van onze zoutinname voegen wij zelf toe aan voeding, dus hebben wij de inname onder controle.
Het slechte nieuws is, dat 80% van onze zoutinname gebeurd door fabrikanten die zout toevoegen aan de producten die wij in de supermarkt kopen en nuttigen. Denk aan brood, snacks, kant en klare maaltijden, frituurproducten et..
Dit wordt gedaan voor de smaak, structuur verbetering van producten en houdbaarheid.

Extra toevoegingen van natrium:
Dit gebeurd in de vormen als natriumwaterstofcarbonaat (bakpoeder), mononatriumglutamaat (de smaakmaker vetsin), natriumbezoaat (conserveermiddel) en natriumfosfaten (stabilisator).

Mannen gebruiken ongeveer 8,3 gram zout per dag, vrouwen 6,3 g/dag. De afspraken die de voedingsindustrie heeft gemaakt om minder zout in hun producten te stoppen, zijn volgens het RIVM niet ambitieus genoeg en niet op voldoende producten van toepassing.

Richtlijnen zoutgebruik en de diverse inzichten.
Verschillende gezondheidsorganisaties zijn het niet helemaal eens over de maximale aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) zout inname zonder dat dit een grotere kans geeft op hoge bloeddruk en hart – en vaatziekten.

Volgens andere deskundigen [bronnen:1,2] zou de werkelijk veilige bovengrens echter zelfs ruim het dubbele zijn van wat de huidige richtlijnen aangeven, nl. 12,5 gram zout of ruim drie theelepels zout per dag. Ook bij deze dagelijkse zoutinname zou de kans op hoge bloeddruk en hartziekten niet verhogen.

Let op! Als je regulier leeft volgens de orthomoleculaire levensstijl (Paleo) dan kom je nooit boven de 5 gram uit.

Zoals je hierboven kunt lezen, lopen de inzichten en aanbevelingen dus nogal uiteen.

Opneembaarheid van zout door het lichaam
de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) bestaat er ook nog de term: adequate inname.
Dit is de hoeveelheid die nodig is om de verliezen via o.a. urine en zweet onder normale omstandigheden aan te vullen. Hiervoor is ongeveer 1 tot 3 gram zout nodig.

Kan verminderen van zout een hart infarct voorkomen?
Op basis van het verlagen van de natrium (zout) inname, lijkt te helpen een hartinfarct of beroerte te voorkomen. Nogmaals indien men niet uit pakjes en zakjes kokt, op snack en kant en klare producten leeft, zal je amper boven het gemiddelde van 5 gr per dag uitkomen.
Het is dus te adviseren altijd zo vers mogelijk met whole foods en onbewerkte producten te werken, zeker bij klachten.

Dus heb je een te hoge bloeddruk moet je dus oppassen dat ze niet te veel zout eten (zoals bovenstaand uitgelegd), hiervoor is er onderzoek naar gedaan door St. Luke’s Mid America Heart Institute in Kansas [bron:3]

Sterker nog…. mensen die een zoutarm (natriumarm) dieet volgen, zouden hierdoor misschien zelfs extra gevaar lopen en hun kans op een hartinfarct of een beroerte verhogen.

Onderzoek:
De onderzoekers onderzochten de invloed van zout op de gezondheid van ongeveer 130.000 mensen in 49 landen. Tot hun verbazing concludeerden de onderzoekers, dat iedereen, zelfs mensen met een hoge bloeddruk, baat hebben bij het eten van een dagelijkse portie zout van 3,5 tot 4 gram.

Ook een team van het Albert Einstein College voor Geneeskunde in New York [bron:4] kwam tot deze conclusie. Ze hielden de gezondheid bij van bijna 3000 mensen met milde of matige hypertensie. Degenen met het minste natrium in hun urine hadden vier keer meer kans op een hartinfarct dan degenen met het meeste natrium.

Onderzoekers van de Universiteit van Leuven in België hielden acht jaar lang de gezondheid van meer dan 3600 volwassenen bij. De sterfte door hartziekte was ook volgens dit onderzoek aanzienlijk hoger bij degenen met het minste natrium in hun urine. Ook vonden ze geen verband tussen veel natrium in de urine en een hoge bloeddruk.

Kalium: nodig voor regelen van de vochtbalans en bloeddruk
Kalium is een mineraal dat, samen met chloride en natrium, betrokken is bij het regelen van de vochtbalans en bloeddruk in het lichaam. Kalium heeft daarbij een gunstig effect op de bloeddruk omdat het het bloeddruk verhogende effect van natrium tegenwerkt. Daarnaast zorgt kalium er samen met natrium voor dat zenuwprikkels goed geleid worden en spieren zich samentrekken.

Ons hedendaagse eetpatroon is sinds langere tijd ontzettend drastisch veranderd. Inmiddels is het gebruik van natrium vervijfvoudigd, terwijl het gebruik van kalium met meer dan driekwart is verminderd. Daarmee is de kalium/natrium verhouding veranderd van 16:1 naar 0,7:1.

Uit een onderzoek [bron:5] onder 12267 volwassenen in de V.S., gepubliceerd in the Journal of the American Medical Association (JAMA) , bleek dat de verhouding tussen natrium en kalium het meest bepalend was voor een hoger risico op hart – en vaatziekten, en niet zozeer alleen een hoger gehalte aan natrium in het lichaam. Kalium zit vooral in groente, fruit, aardappelen, vlees, vis en noten.

 

Bloeddruk
Het hart pompt het bloed met kracht de slagaders in. Daardoor ontstaat een druk op de bloedvaten. Dit noem je de bloeddruk. Het is niet goed als de druk voortdurend te hoog is. Een hoge bloeddruk is namelijk een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Zout verhoogt de bloeddruk.

We hebben zout nodig voor het regelen van onze vochtbalans, maar als we teveel zout gebruiken gaan we vocht vasthouden, waardoor de druk die het bloed op de vaatwand uitoefent, stijgt.

(systolische) en een minimum (diastolische) druk. Daarnaast varieert het bloeddrukniveau gedurende de dag.
In de loop der jaren is de bovengrens die gehanteerd wordt voor de bloeddrukwaarde, steeds verder gedaald, en wat vroeger als normaal werd beschouwd wordt tegenwoordig als gevaarlijk gezien.

De bloeddruk bestaat uit 2 waarden nl de systolische en de diastolische druk.
Bij elke hartslag varieert de bloeddruk tussen een maximum (systolische) en een minimum (diastolische) druk. Daarnaast varieert het bloeddrukniveau gedurende de dag.

In de loop der jaren is de bovengrens die gehanteerd wordt voor de bloeddrukwaarde, steeds verder gedaald, en wat vroeger als normaal werd beschouwd wordt tegenwoordig als gevaarlijk gezien.

Op dit moment is volgens de Europese richtlijn de bovengrens voor hypertensie 140/90 mmHg (millimeter kwikdruk). In Nederland geldt alleen de bovendruk als criterium om bloeddrukverlagers voor te schrijven.

Onderstaande bloeddrukwaarden (in mmHg) zijn een algemene richtlijn, want ook gewicht, leeftijd, ras, sekse en leefstijl spelen een rol bij het beoordelen van de gezondheid.

Normaal: lager dan 120/80
Prehypertensie: 120-139 bovendruk
Fase 1 hypertensie: 140-159/90-99
Fase 2 hypertensie: 160+/100+
Hypertensieve crisis: 200+/120+

 

bloeddrukmeten

Gevaren teveel zout
Bij overmatig zout eten plas je het teveel aan natrium samen met het calcium uit. Calcium is nodig voor de opbouw en het onderhoud van je botten en gebit. Zolang je voldoende calcium met de voeding binnenkrijgt zorgt zout eten niet voor problemen met je botten (ontkalking) en gebit.

Te veel zout zal ertoe leiden dat het lichaam meer vocht vasthoudt. Daardoor zit er meer vocht in de bloedvaten, komt er meer druk te staan op de bloedvaten en moet het hart harder werken om het bloed rond te pompen. Dit leidt tot een verhoging van de bloeddruk.

De nieren regelen de hoeveelheid zout in je lichaam. Veel zout eten kan leiden tot nierziekten. Wanneer je veel natrium binnenkrijgt moeten de nieren extra hard werken om dit via de urine uit je lichaam te verwijderen en daardoor kunnen de nieren beschadigen.

Natrium in geneesmiddelen en voedingssupplementen
We staan er niet altijd bij stil maar het natriumgehalte in geneesmiddelen kan aanzienlijk zijn, zo blijkt uit een artikel in de British Medical Journal [bron:6].

Natrium is een veelgebruikte hulpstof om de oplosbaarheid van geneesmiddelen te bevorderen. Met name bruistabletten, tabletten die oplossen op de tong en andere makkelijk oplosbare tabletten bevatten vaak aanzienlijke hoeveelheden natrium.

Uit het onderzoek blijkt dat personen die geneesmiddelen gebruiken die natrium bevatten, meer kans op hart- en vaatziekten hebben in vergelijking met personen die geneesmiddelen zonder natrium gebruiken. Ook vitaminen – en mineralenbruistabletten bevatten vaak meer natrium dan dat men denkt en kunnen daardoor een negatief effect hebben op de bloeddruk.
Het is daarom ten alle tijden belangrijk voor hoogwaardige (schone) voedingssupplementen te kiezen.
Lees ook goed de samenstelling en  bijsluiter op de voorgeschreven geneesmiddelen door de arts.

 

zouttabel

Risicogroepen
Voor onderstaande groepen is het belangrijk om niet te veel zout binnen te krijgen.
Het gaat om:

  • Mensen met hoge bloeddruk: het bloeddruk verhogende effect van zout is sterker bij een hoge bloeddruk.
  • Mensen met overgewicht: zij hebben al een hoger risico op hoge bloeddruk.
  • Ouderen: als je ouder wordt gaat de werking van de nieren achteruit, waardoor ze minder natrium uit het lichaam verwijdere

Zoutgevoeligheid
Mensen die gevoelig zijn voor natrium hebben mogelijk een hoger risico op het ontwikkelen van een hoge bloeddruk, dan mensen die minder zoutgevoelig zijn. Dat zijn de conclusies uit een onlangs verschenen studie [bon:7].

Het is al langer bekend dat mensen met een grotere gevoeligheid voor natrium vaker een hoge bloeddruk hebben. Uit de studie bleek dat zowel mensen met een hoge gevoeligheid voor zout, als mensen die niet gevoelig zijn voor zout, een 43 procent hoger risico hadden om hoge bloeddruk te ontwikkelen dan de mensen die een matige zoutgevoeligheid hebben.

Volgens de onderzoekers is er sprake van een zogenoemd J-vormig verband tussen zoutgevoeligheid en de bloeddruk. Zowel mensen met een hoge zoutgevoeligheid als niet- zoutgevoelige mensen hebben dus een verhoogd risico op hypertensie.

Zoutgevoeligheid komt voor bij 2 op de 3 mensen met een hoge bloeddruk. Zoutgevoeligheid hangt vaak samen met insulineresistentie, omdat insuline een rol speelt bij de bloeddruk. Ook mensen met het metabool syndroom, diabetes en chronische nierziekten zijn vaak zoutgevoelig.
De reden van het ontstaan van zoutgevoeligheid is nog niet bekend.

Het gevaar van een zouttekort
Het is belangrijk dat de natriumconcentratie in het bloed niet te hoog maar ook zeker niet te laag is.

Een zouttekort, ontstaan doordat men te weinig zout binnenkrijgt via eten, komt zelden voor.
Bij een lage zoutinname zorgt het lichaam ervoor dat er zo min mogelijk natrium wordt uitgeplast. Wie erg veel en lang zweet kan wel teveel zout verliezen.

Hoe ontstaat een zouttekort
Het zoutgehalte kan te laag zijn door:
Een veel te grote waterinname. Er is dan eigenlijk geen zouttekort maar vooral een overschot aan water. Bij het drinken van heel veel bier kan dezelfde situatie ontstaan.

Het AntiDiuretisch Hormoon (ADH). Dat wordt ook wel het anti-plashormoon genoemd.
Dit regelt het vasthouden van water door de nieren. Als men te veel ADH heeft, zal men water vasthouden, waardoor het zoutgehalte in het bloed daalt.

Het ADH hormoon is verhoogd bij de volgende redenen:

  • Het ADH kan verhoogd zijn bij longziekten, bij verschillende vormen van kanker, bij fysieke hersenziekten of bij gebruik van verschillende medicijnen.
  • Te weinig zout eten in combinatie met het gebruik van plastabletten.
    Dit komt vooral voor bij hoogbejaarde mensen.
  • Sterk verhoogde glucosewaarden kunnen de natriumconcentratie verlagen, omdat glucose water vanuit de weefsels naar de bloedbaan trekt.
  • Ziekten zoals hartfalen, nierziekten, levercirrose, hypothyreoïdie of een tekort van het bijnierhormoon cortisol.
  • Medicijnen die zouttekort veroorzaken zoals plastabletten, middelen tegen depressie, epilepsie of psychose, pijnstillers als ibuprofen, diclofenac en naproxen (NSAID’s), sommige medicijnen tegen kanker (vincristine, cyclofosfamide).
  • Ernstige diarree of braken.
  • Heel grote brandwonden.

Klachten zouttekort
Klachten die kunnen optreden bij een zouttekort zijn lusteloosheid, misselijkheid en braken, hoofdpijn, verwardheid of sufheid, en epileptische aanvallen.

Is weinig zout eten gevaarlijk?
Er zijn 3 biologische verklaringen waarom het eten van erg weinig zout misschien wel gevaarlijk kan zijn voor onze gezondheid:

  • Als we te weinig zout binnen krijgen komen er renine (een enzym) en aldosteron (een hormoon) vrij, die ervoor zorgen dat de bloeddruk stijgt. Dit verklaart waarom sommige mensen een hoge bloeddruk hebben, terwijl ze weinig zout binnenkrijgen.
  • De nieren regelen de natriumconcentratie in het lichaam. Ze zorgen dat het zout wordt uitgeplast of, als dit nodig is, wordt vastgehouden, waardoor de natriumconcentratie daalt. Er is dus geen rechtstreeks verband tussen de hoeveelheid zout in uw voeding en de hoeveelheid natrium in uw lichaam. Dit verklaart de verschillende reacties op minder zout eten: bij sommige mensen stijgt de bloeddruk, bij anderen daalt die juist.
  • Minder zout eten verhoogt de insulineresistentie, de voorbode van diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.
zout2

Verschillende soorten zout

  • Keuken- of tafelzout. Dit wordt ook wel steenzout genoemd, omdat het uit ondergrondse steenlagen komt. Het zout wordt bewerkt voor gebruik, waardoor er alleen natriumchloride overblijft. Ook worden er anti-klonterstoffen aan toegevoegd. Daarnaast wordt aan vrijwel al het keukenzout in Nederland jodium toegevoegd. Dit is om te voorkomen dat mensen niet alleen via de broodconsumptie afhankelijk zijn van voldoende jodiuminname. Een tekort aan jodium kan leiden tot schildkliervergroting.
  • Dit wordt gebruikt voor het bakken van brood en broodvervangers. Aan dit zout mag in Nederland meer jodium worden toegevoegd dan aan keukenzout.
  • Zeezout komt daadwerkelijk uit zee of uit zoutwatermeren. Door middel van verdamping blijft het zout over. Er worden geen antiklontermiddelen aan toegevoegd.
  • Keltisch zeezout. Dit zout komt uit Bretagne, Frankrijk. Het zeewater gaat hier via een kanalenstelsel, waarbij het zout van het ene naar het andere ondiepe bassin wordt geleid. In het laatste bassin wordt het gedroogd en opgeschept. Het gehele proces duurt zo’n twee weken. De samenstelling van de kleibodem heeft een zuiverende werking en zorgt voor de grijze kleur. Behalve natriumchloride bevat het 84 andere mineralen en sporenelementen, maar de hoeveelheden daarvan hebben nauwelijks invloed op de benodigde aanbevolen dagelijkse hoeveelheid ervan. Er is geen jodium aan toegevoegd.
  • Himalaya zout. Dit zout wordt geoogst uit oude landmijnen waar het zout terecht is gekomen toen er minder vervuiling in de zee zat. Het Himalayazout is afkomstig uit mijnen in Pakistan. De naam Himalaya slaat op het woord Haliet, wat een ander woord is voor steenzout. Het heeft dus niks met het Himalayagebergte te maken. De roze kleur ontstaat doordat er in het zout een ijzeratoom zit ingebouwd. Voor dit zout geldt m.b.t. de mineralen en sporenelementen, hetzelfde als wat bij Keltisch zout staat vermeld. Het voegt nauwelijks toe aan de dagelijkse aanbevolen benodigde hoeveelheid minderalen. Ook hier is geen jodium aan toegveoegd.
Ketogeen-dieet-en-Eiwitten-2

Zoutvervangers
Dit zijn zoutmengsels waarin een deel van het natrium is vervangen door kalium en magnesium.
Ze smaken iets bitterder dan keukenzout en zijn niet geschikt voor mensen met niet goed functionerende nieren of die bepaalde plaspillen of ontstekingsremmers gebruiken.

Tips om zoutgebruik te verminderen

Veel voedingsmiddelen bevatten meer zout dan je wellicht zou verwachten. Zo bevat een plakje cake ongeveer net zoveel zout als een sneetje brood. Absurd!

  • Ga na hoeveel zout je eigenlijk consumeert naast het tafelzout wat je zelf toevoegt aan je (vers) bereidde voeding.
  • Controleer altijd ingrediënten lijst op de verpakking van voedingsmiddelen hoeveel zout er in zit. Hetzelfde geld voor geneesmiddelen en (slechte) voedingssupplementen.
  • Kies ten alle voor verse (onbewerkte) producten.
  • Kies voor smaakmakers zoals verse kruiden en specerijen. Hoe meer smaak des te minder zout je nodig hebt om je gerecht lekker te laten smaken.
  • Laat je vlees vers snijden bij de slager voor beleg, kant en klare (lang houdbare) voorverpakte vleeswaren bevatten ontzettend veel zout.
  • Laat niet meteen al het zout weg, maar wen stap voor stap aan een minder zoute smaak. Wennen aan een minder zoute smaak duurt gemiddeld 2 tot 4 maanden.

Met weglaten wordt bedoeld niet meteen het tafelzout, maar denk aan kant en klare sauzen en smaakmakers(zoals magie blokjes, kipkruiden etc vervang deze door verse kruiden en regulier zout)

Natrium waarde 3 meest gebruikte zout  soorten

Tafelzout: 38 gram
Keltisch zeezout: 31 gram
Himalaya zout: 38 gram

Mijn analyse en advies  als therapeut

Zeker bij een gering budget is het niet noodzakelijk op Himalaya of Keltisch zeezout over te stappen.
Gebruik tafelzout is nog altijd een veel minder slechte keus, dan alle smaakversterkers kant en klaar.

De mineralen in overige zouten is verwaarloosbaar.
Als je bedenkt dat een persoon 200mg magnesium per dag nodig heeft( en bij een tekort wel 3 keer zoveel), dan is de 1,6 gram in Himalaya zout oprecht te verwaarlozen.
Uiteraard is het wel een betere keus vanwege de samenstelling mineralen en elektrolyten, op deze manier wordt het beter opgenomen en gebruikt in je lichaam.

Leef zo puur en onbewerkt mogelijk!
Heb je bloeddruk problemen?, dan help ik jou niet alleen een plan te maken voor voeding, maar schrijf ik de nodige natuurlijke middelen voor te ondersteuning van het in balans krijgen van jouw bloed druk!

s5
mag2

Bronnen:

  1. Salt and cardiovascular disease: insufficient evidence to recommend low sodium intake; Martin O’Donnell 1 2 3 , Andrew Mente 2 3 , Michael H Alderman 4 , Adrian J B Brady 5 , Rafael Diaz 6 , Rajeev Gupta 7 , Patricio López-Jaramillo 8 , et al; Eur Heart J . 2020 Sep 14;41(35):3363-3373;

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33011774/

  1. Sodium intake, life expectancy, and all-cause mortality ; Franz H Messerli 1 2 3 , Louis Hofstetter 1 , Lamprini Syrogiannouli 4 , Emrush Rexhaj 1 , George C M Siontis 1 , Christian Seiler 1 , Sripal Bangalore 5 ; Journal of Hypertension: April 2021 – Volume 39 – Issue – p e29-e30

https://journals.lww.com/jhypertension/Abstract/2021/04001/SODIUM_INTAKE,_LIFE_EXPECTANCY_AND_ALL_CAUSE.

  1. Associations of urinary sodium excretion with cardiovascular events in individuals with and without hypertension: a pooled analysis of data from four studies

Prof Andrew Mente, PhD Prof Martin O’Donnell, PhD Sumathy Rangarajan, MSc Gilles Dagenais, MD Scott Lear, PhD Prof Matthew McQueen, MB et al. ; The Lancet Volume 388, ISSUE 10043, P465-475, July 30, 2016; https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(16)30467-6/fulltext

  1. New Study Casts Further Doubt on Risk of Death from Higher Salt Intake; Albert Einstein College of Medicine; May 15, 2008;

https://einsteinmed.edu/news/releases/197/new-study-casts-further-doubt-on-risk-of-death-from-higher-salt-intake/

  1. Sodium and Potassium Intake and Mortality Among US AdultsProspective Data From the Third National Health and Nutrition Examination Survey

Quanhe Yang, PhD; Tiebin Liu, MSPH; Elena V. Kuklina, MD, PhD; et al W. Dana Flanders, MD, ScD; Yuling Hong, MD, PhD; Cathleen Gillespie, MS; Man-Huei Chang, MPH; Marta Gwinn, MD; Nicole Dowling, PhD; Muin J. Khoury, MD, PhD; Frank B. Hu, MD, PhD ; Arch Intern Med. 2011;171(13):1183-1191 ; https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/1106080

  1. Association between cardiovascular events and sodium-containing effervescent, dispersible, and soluble drugs: nested case-control study ; Jacob George 1 , Waseem Majeed, Isla S Mackenzie, Thomas M Macdonald, Li Wei ; BMJ 2013 Nov 26;347:f6954; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24284017

 

  1. Sodium Sensitivity, Sodium Resistance, and Incidence of Hypertension: A Longitudinal Follow-Up Study of Dietary Sodium Intervention; Jiang He , Jian-Feng Huang , Changwei Li , Jing Chen , Xiangfeng Lu , Ji-Chun Chen , Hua He , Jian-Xin Li , Jie Cao , Chung-Shiuan Chen , Lydia A. Bazzano , Dongsheng Hu , Tanika N. Kelly , Dong-Feng Gu ; Hypertension. 2021;78:155–164 ; https://www.ahajournals.org/doi/abs/10.1161/HYPERTENSIONAHA.120.16758